Kontil, olasılık teorisi ve istatistikte kullanılan bir kavramdır. Belirli bir olasılık değerinin altında kalan verilerin değerini ifade eder. Başka bir deyişle, bir dağılımın belirli bir yüzdesinin altında kalan değerdir.
-
Tanım: Bir veri setinin veya olasılık dağılımının belirli bir yüzdelik dilimini temsil eden değerdir. Örneğin, 0.25 kontili (veya 25. persentil), verilerin %25'inin altında kaldığı değeri gösterir.
-
Hesaplanması: Kontil hesaplama yöntemleri, veri setinin türüne (sürekli veya ayrık) ve dağılımına bağlı olarak değişir. Genellikle sıralanmış veri setinde, istenen yüzdelik dilime karşılık gelen değer bulunur.
-
Kullanım Alanları:
- Veri Analizi: Veri setinin dağılımını anlamak, aykırı değerleri tespit etmek ve verileri karşılaştırmak için kullanılır.
- Risk Yönetimi: Finansal riskleri değerlendirmek için kullanılır (örneğin, Value at Risk - VaR hesaplamaları).
- Kalite Kontrol: Üretim süreçlerindeki varyasyonu izlemek ve kontrol etmek için kullanılır.
- Tıp: Büyüme eğrileri ve sağlık göstergeleri gibi verilerin yorumlanmasında kullanılır.
-
Önemli Kontiller:
- Çeyrekler (Quartiles): Veri setini dört eşit parçaya bölen üç değerdir (Q1, Q2, Q3). Q2 aynı zamanda medyan'dır.
- Medyan: Veri setinin ortasındaki değerdir (50. persentil veya 0.5 kontili).
- Persentiller: Veri setini 100 eşit parçaya bölen 99 değerdir.
- Desiller: Veri setini 10 eşit parçaya bölen 9 değerdir.